مقدمه
حتما برای شما هم این سوال پیش اومده که چجوری میشه در زندگی روزمره، زمان رو
به‌درستی مدیریت نموده و از اوقات خود، نهایت استفاده را به‌عمل آوریم.
جواب این سوال می‌تواند بر بازدهی روزانه، ارضای روحی و داشتن حس خوب در زندگی،
بسیار تاثیر گذار باشد.
کتاب “کی” (When) نوشته دنیل اچ پینک، نکات و دیدگاه‌های جدیدی را در این خصوص مطرح
کرده که در نوع خود بسیار جالب و شنیدنی هستند.
مطلب حاضر، بر اساس سر فصل‌های این کتاب مفید تهیه شده است.
شناخت خود
قدم اول برای استفاده بهینه از زمان و مدیریت اون اینه که خودمون رو بشناسیم .
درباره روانشناسی و شخصیت شناسی ، در نوشته دیگری توضیحاتی رو ارائه دادم که می تونید مطالعه بفرمایید .
ولی مهمترین مورد اینه که بفهمیم ما مثل جغد هستیم یا مثل چکاوک . یا چیزی میان این دو .خوب چکاوک ها ، موجوداتی شاد و سحر خیز هستند . در حالیکه جغد ها تاریکی رو بیشتر ترجیح میدهند .
- انسانهای چکاوک گون ، معمولا صبح ها تا ظهر در اوج انرژی قراردارند .ظهر تا حوالی بعد از ظهر ، انرژی آنها افت می کند و در نهایت از عصر در مرحله بازیابی انرژی قرار می گیرند .
- انسانهای جغد گون ، دقیقا برعکس این الگو ، رفتار می کنند.معمولا صبح ها در مرحله بازیابی انرژی قرار دارند و بهمین دلیل تا دیر وقت استراحت می کنند .ظهر تا حوالی بعد از ظهر ، انرژی آنها افت می کند و در نهایت از عصر به بعد در مرحله اوج انرژی قرار می گیرند .
واقعیت اینه که اکثر انسانها در دسته چکاوکها و حد واسط جغد ها و چکاوک ها قرار می گیرند . بنابراین از نظر غالب جامعه افراد جغد گون چندان به رسمیت شناخته نمی شوند .
ساعت کار مدارس ، دانشگاهها و ادارات ، معمولا از صبح زود شروع شده و برای جغد ها انعطاف چندانی در نظر نمی گیرند .
البته همه انسانها معمولا در دوران کودکی ، چکاوک هستند. صبح زود بیدار می شوند و تا غروب به بازی و شادی می پردازند . در هنگام بلوغ ، این الگو دستخوش تغییراتی می شود و افراد به سمت جغد شدن حرکت می کنند که این سمت گیری تا دوران جوانی ادامه دارد .
جوانها معمولا ترجیح می دهند صبح ها ، مخصوصا صبح روزهای تعطیل ، استراحت کنند و معمولا عصرها در اوج انرژی خود قرار دارند و به شب زنده داری تمایل زیادی نشان می دهند .بعد از مرحله جوانی ، اکثریت انسانها به حالت چکاوک باز گشته و اقلیتی در حالت جغد باقی می مانند . در کهنسالی ، همه انسانها ، حتی انسانهای جغد گون ، به حالت چکاوک بر می گردند و حتی از بچه ها ، سحرخیز تر می شوند .
ذکر این نکته نیز لازم است که زنان و مردان از لحاظ الگوهای زمانی ، تفاوتهایی دارند .
بطوریکه زنان معمولا به سمت چکاوک و مردان به سمت جغد ، تمایل دارند.
پس ما باید در وهله اول خودمون رو خوب بشناسیم .اینکه جزو کدام دسته قرار می گیریم . چکاوک ها یا جغدها و یا حدواسط .هر دسته ای که باشیم ، مشکلی وجود نداره و نباید شرمنده باشیم که مثلا جزو دسته جغد ها هستیم . بلکه باید عملکردمون رو بر مبنای طبیعتون تنظیم کنیم . نکته همینه .
همانطوریکه قبلا در باره چپ مغزی و راست مغزی توضیح دادم ، کارهای منطقی معمولا در قسمت چپ مغز و کارهای شهودی معمولا در قسمت راست مغز پردازش میشند .
کارهای منطقی شامل محاسبات ،تجزیه تحلیل ،شرکت در امتحانات و آزمونهای استخدامی ، رانندگی و سایر فعالیتهایی است که نیاز به تمرکز بالا دارند .
کارهای شهودی شامل خواندن شعر و ادبیات ،نواختن موسیقی ، کارهای خلاق و سایر فعالیتهایی است که خارج از دایره منطق بوده و با احساسات ما سر و کار دارد .
درصورتیکه ما جزو جغد ها باشیم ، باید کارهای مربوط به قسمت چپ مغز ، یعنی کارهای منطقی را به عصر و شب و کارهای مربوط به قسمت راست مغز ، یعنی کارهای شهودی را به صبح ها واگذار کنیم .
در حالیکه ، در مورد چکاوکها و افراد بین الحال ، کارهای منطقی می بایستی به اوایل صبح و کارهای شهودی و احساسی به عصر و اوایل شب موکول گردد .
استراحت قبل از انجام کارهای مهم
همانطوریکه قبلا گفتم ، جامعه چندان جغد ها رو به رسمیت نمی شناسه و معمولا همه کارهای مهم و جلسات و آزمون ها ،در ابتدای صبح انجام می شند .
علاوه بر این بعد از ظهر ها ، برای همه گروهها زمان افت انرژی محسوب میشه و تمرکز و انجام کارهای مهم با ریسک بالایی همراه خواهد بود .
خوب ما اگه مجبور باشیم کار مهمی رو در بعد از ظهر انجام بدیم تکلیف چیه ؟
جراحی رو فرض کنید که بیمار تصادفی بدحالی رو مجبوره بعد از ظهر جراحی کنه و گرنه بیمار از دست میره .
در این حالت ما باید اولا قبل از انجام کار استراحت کوتاهی ، در حد 10 تا 15 دقیقه رو انجام بدیم تا تجدید قوای مختصری انجام داده باشیم . و ثانیا چک لیستی از اقدامات مهمی رو که باید انجام بدیم ، آماده کنیم تا کاری از قلم نیوفته و فراموش نشه .
در خیلی از کشورها قضات سعی می کنند که در طول روز قضاوت کنند و حکم صادر کنند و اگر بدلایلی قضاوت به بعد از ظهر موکول شد ، قبل از صدور حکم استراحت کوتاهی انجام دهند
و یا اینکه به پزشکان در اطاق عمل ، چک لیستی داده می شه تا موارد مهم و حیاتی رو قدم به قدم انجام دهند و موردی فراموش نشه .
آغاز، مسئله مهمی است
در بسیاری از کشورهای صنعتی، مردم و به‌خصوص جوانان از بیماری‌هایی مانند افسردگی،
افت تحصیلی، اضافه وزن و گرایش به مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی، رنج می‌برند.
ریشه بسیاری از این مشکلات در آغاز است .
به‌عنوان مثال ساعت شروع به‌کار مدارس مناسب نبوده و یا اینکه دانش‌آموزان با اصرار والدین زودتر از موعد مقرر، در مدارس نام‌نویسی می‌شدند.
البته گاهی مشکلات روحی روانی ریشه در جای دیگری دارد .
درصورتیکه افراد، فعالیت‌های شغلی خود را در زمان رکوداقتصادی آغاز نموده باشند، تا میانسالی
از داشتن شغل با حقوق مناسب، محروم خواهندبود و همین سبب بروز مشکلات روحی خواهدشد.
چراکه لازمه داشتن حقوق مناسب، کسب مهارت‌های مورد نیاز کارفرما می‌باشد.
برای کسب این مهارت‌ها، افراد می‌باید چندین بار کارفرمای خود را تغییر داده و در شرکت‌های مختلفی کار کنند.
این امر مهم در زمان رکود عملا امکان‌پذیر نیست و افراد مجبورند تحت هر شرایطی موقعیت فعلی خود را حفظ کنند، چراکه اساسا موقعیت دیگری در کار نیست.
آغاز خوبی داشته باشیم
همانطوریکه ذکر گردید، بسیاری از موارد از کنترل ما خارج هستند. مثلا ساعات شروع مدارس در اختیار وزارت آموزش و پرورش می‌باشد. و یا اینکه دوران رونق و رکود، بستگی کامل به عواملی دارند که خارج از اراده ما می‌باشند.
اما نکته مهم این است که ما می‌توانیم از نقاط عطف زمانی به بهترین صورت استفاده نماییم.
نقاط عطف زمانی، معمولا به دو دسته فردی و شخصی و اجتماعی تقسیم می‌شوند.
نقاط عطف شخصی شامل روز تولد، روز ازدواج و روز قبولی در دانشگاه می‌باشد.
در حالیکه نقاط عطف اجتماعی، شامل روز ملی کشور، روز اول هفته، روز اول ماه و
روز اول سال نو، می‌باشند.
نقاط عطف زمانی به ما امکان میدهند تا برای خود حساب ذهنی جدیدی باز نموده و ضمن فراموشی تلخی‌ها و ناکامی‌های گذشته، با اعتماد به نفس و انگیزه بالاتری، در جهت رسیدن به اهداف خود تلاش کنیم.
همچنین نقاط عطف، به ما این امکان را می‌دهد تا به زندگی خود تکانی داده و نسبت به آن نگاهی جامع داشته باشیم. به‌طوریکه با فاصله گرفتن از زندگی روزمره و جزییات آن، می‌توانیم برای خود برنامه جامعی در جهت نیل به اهداف، مشخص نماییم.
حال فرض کنید شرکتی می‌خواهد از کارمندان خود درخواست کند تا در برنامه‌های آموزشی شرکت فعال‌تری داشته باشند.
بهترین زمان برای طرح این درخواست، نقاط عطف زمانی می‌باشند.
درصورتیکه بخواهیم مشتری خود را دعوت به بازدید از محصولات جدید و خرید آنها نماییم،
باز هم نقاط عطف زمانی بسیار کارگشا خواهند بود.
حتی در خصوص کمپین‌های سلامتی بهداشتی، نقاط عطف می‌بایستی مد نظر قرار گیرند.
به‌عنوان مثال، کمپین شنبه‌های بدون فست فود، قطعا بهتر از جمعه‌های بدون گوشت،
عمل خواهد نمود. چراکه شنبه، روز آغازین هفته بوده و مفهوم شروعی نو و فراموشی گذشته
را تداعی میکند.
اثر پیش‌مرگ
فرض کنید قصد دارید کتابی در زمینه کسب و کار تالیف نمایید و انجام این مهم، شش ماه
به طول می‌انجامد.
قبل از شروع به‌کار، بهتر است خود را در مرحله نهایی انجام کار تصور کنید و فرض کنید که پس از
صرف شش ماه زمان، نتیجه کار، مطلوب نبوده است.
پس به دنبال عوامل ناکامی بگردید. بعنوان مثال عدم صرف زمان کافی، عدم تمرکز، عدم تسلط به مطالب حوزه کسب و کار و غیره.
حال قبل از شروع به‌کار، می‌توانید مشکلات احتمالی را استخراج نموده و درنهایت از آنها پرهیز نمایید .
چگونه در شغل جدید ، شروعی سریع داشته باشیم
- سعی کنیم از اثر پیش‌مرگ استفاده نموده و قبل از شروع شغل جدید، خود را در حال انجام آن تصور کنیم و مشکلات احتمالی را پیش بینی نموده و برای حل و فصل نمودن آنها، آماده باشیم.
- سعی کنیم تا در اسرع وقت، چند پیروزی معنا دار بدست بیاوریم و با تکیه به آنها، موقعیت
و برتری خود را تثبیت نماییم. این مهم با انجام تمرکز و پرهیز از فعالیت‌های غیرمتمرکز در
روزهای اولیه، به وقوع خواهد پیوست.
- سعی کنیم تا روحیه خود را با کسب پیروزی‌های کوچک حفظ کنیم. حتما نباید در ابتدای راه، به
دنبال پیروزی‌های بزرگ باشیم . درصورتیکه برای خود اهداف نسبتا کوچکی تعریف نماییم، در
صورت دستیابی به آنها می‌توانیم برای خود جشن گرفته و ضمن تقویت روحیه، برای ادامه کار به انگیزه‌های جدیدی دست پیدا کنیم.
در میانه راه
ما همیشه نقاط آغازین و پایانی را به خوبی به خاطر می‌سپاریم.
اولین دیدار با همسرمان، روز فوت پدربزرگمان و رویدادهایی از این دست، هرگز فراموش نمی‌شوند.
اما نقاط میانی با اینکه اهمیت زیادی دارند، معمولا فراموش می‌شوند.
گاهی رسیدن به میانه مسیر، مانند رسیدن به میانه پروژه و یا نیمه ترم تحصیلی می‌تواند ما را
خسته و فرسوده نموده و انگیزه ادامه مسیر را از ما بگیرد .
گاهی برعکس، رسیدن به میانه مسیر، می‌تواند جهت ادامه کار و رسیدن به مقصد، انگیزه کافی را در اختیار ما قرار دهد.
گاهی این مفهوم تحت عنوان بحران میانسالی، بیان میشود.
معمولا در دهه‌های بیست و سی از عمر انسان، احساس خوشبختی بالاست.
این احساس در دهه چهل و اوایل پنجاه، به طرز محسوسی افت میکند و در دهه‌های شصت و
هفتاد به بعد، مجددا شاهد رشد احساس خوشبختی هستیم.
چراکه ما در دهه چهل از عمر خود، شاهد انباشته شدن آمال و آرزوهای محقق نشده می‌باشیم که
به ما فشار روانی وارد میکنند.اما با گذشت زمان و در دهه‌های شصت و هفتاد، آرزوها و ناکامی‌ها به فراموشی سپرده شده و انسان با واقع‌بینی بیشتری حرکت میکند.
بهرحال نقطه میانی عمر، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و می‌تواند مانند در ما انگیزه،
نیرو و اراده فوق العاده‌ای ایجاد کند تا مانند موشک به سوی اهداف خود حرکت کنیم .
برعکس می‌تواند موجب رخوت سستی و بی انگیزگی در ما شود.
برای استفاده حداکثری از نقطه میانی عمر، لازم است تا موارد ذیل را مدنظر قرار دهید.
- مفهوم نقطه میانی عمر را از اعماق دل باور داشته باشید.
- نقطه میانی را برای تفکر و بیدار شدن استفاده کنید و نه برای رخوت و تسلیم شدن
- در نقطه میانی تصور کنید که کمی از اهداف زندکی عقب مانده‌اید.
این احساس، انگیزه شما را برای رسیدن به اهداف، چندین برابر خواهد نمود.
همچنین روش‌های زیر می‌تواند انگیزه شما را برای ادامه کار در نقطه میانی تقویت نماید.
- اهداف بزرگ را به اهداف کوچکتر تقسیم کنید .به عنوان مثال، اگر قرار است ده جلدکتاب
تالیف کنید، اتمام هر جلد کتاب می‌تواند یک هدف کوچک، تلقی گردد.
- به اهداف کوچک وفادار باشید و این مطلب را علنا تبیین کنید. حتی می‌توانید اهداف خود را
به همراه زمانبندی مربوطه، در شبکه‌های اجتماعی اعلام کنید. در اینصورت، سعی خواهید نمود
تا در زمانبندی مربوطه، کار را به اتمام برسانید و به اهداف خود دست بیابید . چراکه افراد زیادی بر عملکرد شما نظارت داشته و در انتظار اتمام کار در زمان مشخص شده می‌باشند.
- کار را به‌صورت مداوم دنبال کنید. در اینصورت، شما با زنجیره‌ای از فعالیت روبرو خواهید بود و این زنجیره را به آسانی پاره نخواهید کرد. اگر شما، هر روز مقدار معینی از کار تالیف کتاب خود را انجام داده و این فعالیت را در سررسید خود ثبت نمایید، از نظر روانی قطعا مستعد و حتی ملزم به ادامه کار خواهید شد.
- فرض کنید که افرادی نیاز مبرم به نتیجه کار شما دارند. مثلا تالیفات شما به کار اقشار وسیعی
از جامعه می‌آید و تاخیر در انتشار آنها، ضررهای جبران ناپذیری را در پی خواهد داشت.
در اینصورت، اهتمام بیشتری به تداوم و جمع‌بندی کار در زمان مقرر خواهید داشت.
پایان راه
پایان‌ها، مانند آغاز و میانه، موارد بسیار مهمی هستند که بر کیفیت کارهای ما اثرات قابل توجهی داشته و حتی به ما انرژی می‌بخشند تا ارتقا بیابیم.
این اثر را می‌توانیم در پایان دهه‌های عمر، به وضوح مشاهده نماییم. مثلا مطابق آمار،
در 29 سالگی و یا 49 سالگی، افراد تمایل بیشتری دارند تا در مسابقات ماراتن شرکت نمایند.
چراکه در پایان دهه‌های عمر ، مردم تمایل دارند تا خود را مورد ارزیابی قرار داده و کارهایی را انجام بدهند که تاکنون از انجام آن بازمانده اند.
جالب اینجاست، که با ظاهر شدن خط پایان ماراتن، همه افراد شرکت کننده، تلاش بیشتری را
برای قهرمانی از خود نشان میدهند. یا اینکه بسیاری از گل‌های فوتبال در دقایق پایانی نیمه دوم
به‌ثمر می‌نشیند.
یکی از مهمترین استفاده‌های نقطه پایان، تعیین ضرب الاجل، برای انجام کارها می‌باشد.
به عنوان مثال، مدیرعامل از مدیر حسابداری درخواست میکند تا گزارش مالی را در عرض دو روز
آماده نماید. و یا اینکه از مذاکره‌کنندگان درخواست میشود تا در مدت سه روز به توافق
دست یابند و در غیر اینصورت، مذاکرات را ترک نمایند .
در صورت تعیین ضرب الاجل، کارها با احتمال بالاتری به نتیجه می‌رسند.
هرچند این نتیجه، ممکن است بهترین نتیجه ممکن نباشد.
اثر لحظه آخر
همانطوریکه گفته شد، پایان‌ها بسیار مهمند و اثر لحظه آخر بر همین اساس قابل توضیح و
تفسیر می‌باشد.
فرض کنید که شما با هواپیمای خطوط هوایی ساوت وست در حال مسافرت هستید.
در طول پرواز پذیرایی و برخورد میهمانداران بسیار عالی است .
لکن در هنگام نشستن هواپیما، سرمیهماندار با شما، بدلیل عدم بستن کمربند،
برخورد ناخوشایندی میکند.
احتمالا شما دیگر با ساوت وست، مسافرت نخواهید کرد. چراکه برخورد ناخوشایند اواخر
پرواز قبلی در ذهن شما باقی‌مانده و به سادگی پاک نخواهدشد. این مطلب، پذیرایی و برخوردهای خوب خدمه در طول پرواز را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.
به‌همین دلیل، میهمانداران، در هنگام خروج مسافران از هواپیما، در مقابل درب خروجی
می ایستند و با لبخند و برخورد بسیار گرم و صمیمی، انها را بدرقه می‌نمایند.
دقیقا به‌همین دلیل، روسای جمهور سعی میکنند هنگامی که به پایان چهار سال اول نزدیک می‌شوند، اقداماتی انجام دهند که از نظر عموم مردم مثبت بوده و در ذهن آنها باقی میماند.
این مهم باعث میشود تا شانس آنها برای پیروزی در دور دوم، به طرز قابل ملاحظه‌ای
افزایش یابد.
کوچک کردن شبکه‌های اجتماعی در پایان راه
نکته جالب اینکه انسان شبکه اجتماعی اطراف خود را، در پایان راه کوچک و به‌عبارتی گلچین میکند.
به‌عنوام مثال، در پرده آخر زندگی، وقتی آینه کوتاه‌تر از گذشته به‌نظر میرسد، افراد در می‌یابند که
فرصت زیادی ندارند و مجبورند تا شبکه دوستان و آشنایان خود را هرس کنند تا
از زمان باقی‌مانده، نهایت استفاده را به‌عمل آورند.
این پدیده فقط مختص به پرده آخر زندگی نبوده و هر پایانی را شامل میشود.
تحقیقات نشان داده افرادی که در شرف فارغ‌التحصیلی از دانشگاه و یا ترک سازمانی هستند نیز،
به کوچک نموده شبکه اجتماعی اطراف خود می‌پردازند.
اهمیت پایان خوش
“یک خبر خوب و یک خبر بد. کدام را میخواهید اول بشنوید؟”
این جمله‌ایست که احتمالا بارها شنیده‌اید و شاید خود شما آن‌را به کسی گفته‌اید.
نکته جالب اینکه بسیاری از پزشکان ، معلمان و والدین دقیقا با مفهوم پایان خوش، آشنا نیستند و نمی‌دانند کدام خبر را اول باید به مخاطب خود ارائه نمایند .
با توجه به تحقیقات و نظرسنجی‌های انجام شده، بیشتر افراد ترجیح میدهند تا خبر بد را
اول و خبر خوب را در پایان بشنوند. چراکه انسانها تمایل دارند پایان‌هایی را دریافت کنند که خوش و مثبت بوده و باعث ارتقای روحیه آنها شود.
درک عمیق این مطلب می‌تواند ارتباطات ما با دیگران را تا حد زیادی بهبود ببخشد.
نکته آخر اینکه، سعی کنید در موقعیت‌های زیر، برای خود پایانی خوش رقم زده و از آن لذت ببرید:
- پایان روز کاری : در پایان هر روز کاری، بهتر است لیست کارهای انجام شده آن روز را تهیه نموده و از این طریق احساس مفید بودن نمایید . همچنین تشکر کردن از سایرین، می‌تواند روحیه شما را به طرز غیر قابل باوری ارتقا بخشیده و سبب ارضای روحی شما شود.
- پایان ترم تحصیلی : در پایان هر ترم تحصیلی می‌توانید، آموخته‌های خود را مرور کنید و برنامه‌های خود را برای آینده ترسیم نمایید .
همچنین برای تقویت روحیه با دوستان خود به رستوران بروید و خوش بگذرانید. - پایان سفر : همان‌طور که گفتیم، لحظات آخر تاثیرات جدی بر روی انسان به جا می‌گذارد.
لذاسعی کنید در روزها و لحظات پایانی سفر، کاری خارق‌العاده مانند چتربازی، بالن سواری و
امثالهم را انجام دهید. با این کار سفر در ذهن شما شیرین‌تر شده و خاطرات جالبی را از آن
در ذهن خواهید داشت .